KIYMETL EVRAK TÜRÜ-POLİÇE

 (KIYMETLİ EVRAK HUKUKU DERS NOTU) 

POLİÇE

* Keşidecinin muhataba yönelik olarak poliçede gösterilen lehtara veya emrine, vadesi geldiğinde belirli bir meblağı ödeme emrini, kanuni şekil şartlarına uymak kaydıyla verdiği senettir.

* Poliçede üçlü ilişki vardır. Üçlü ilişki taşıdığı için havale özelliğini taşır. İkili ilişki özelliği taşıması durumunda isi Ödeme Vaadini taşır.

* Hukuki açıdan havale, Ekonomik açıdan ise vade içerdiği için kredi aracıdır.

A, B’ye borçludur. C’de A’ya borçludur.

A, C’den olan alacağıyla B’ye olan borcunu ödemeyi taahhüt ediyor.

Poliçenin Zorunlu Unsurları:

• Poliçe kelimesi yazılmalı
• Belirli bir bedelin kayıtsız şartsız ödenmesi “EMRİ” (Havale) içermelidir.
• Muhatap adı-soyadı.
• Lehtarın adı-soyadı.
• Düzenleyenin (keşideci) imzası.
• Düzenleme Tarihi

Alternatif Poliçe Zorunlu Unsurları:

• 1.      Düzenleme yeri
• 2.      Ödeme yeri

Not: Düzenleme yeri olarak poliçede ayrı olarak belirtilmemiş ise (yazılmamış) düzenleyenin imzasının bulunduğu yere bakılır. Burada bir yer adı belirlenmiş ise orası düzenleme yeri olarak kabul edilir. Fakat düzenleyenin imzasının bulunduğu yerde de düzenleme yeri yoksa, Poliçe geçersiz olur.

Not: Ödeme yeri poliçe üzerinde yazıldıysa poliçe geçerli olur. Fakat ödeme yeri yazılmadıysa, Muhatabın adının yazıldığı yere bakılır. Burada bir yer adı varsa poliçe geçerlidir. Muhatabın adının yazıldığı yer de de Ödeme yeri belirtilmemiş ise Poliçe geçersiz olur.

Poliçede İsteğe Bağlı Unsurlar:

a)      Sorumsuzluk Kaydı:

Düzenleyen (keşideci), poliçenin üzerine “Kabul Edilmemesinden” dolayı sorumlu değilim kaydını düzenleyebilir. Ama düzenleyen poliçenin “ Ödenmemesinden Sorumlu” değilim diyemez. ( 2007 Adli)

 

b)     Olumsuz (Menfi) Emre Kaydı:

Emre yazılı senetlerde ciroyu yasaklayan kayıtlara menfi (olumsuz) emre kaydı denir. Bu durumda emre yazılı senet nama yazılı senede dönüşür.  “ Ciro edilemez” “ ciro mümkün değildir” “devredilemez “ “emre değildir” gibi kayıtlar menfi emre kayıtlarıdır

 

Örnek:

Kemal Ali Veya Emrine ”ciro edilemez”

 

Yukarıdaki örnekte, “ciro edilemez” ifadesi yazılmadan önce senet, Emrine yazılı senet niteliğini taşımaktaydı. Fakat “ciro edilemez” olumsuz (menfi) emre kaydı yazıldığında Poliçe, emre yazılı senet değildir anlamına gelir. Böylece poliçe, Nama Yazılı Senet haline dönmüş olur.

 

 

Önemli Notlar:

 

1.      Kural olarak bedelin ödenmesi herhangi bir kayda bağlanmış ise bu durumda poliçe kıymetli evrak niteliğini kaybeder.

 

2.      Poliçeye yazılamayacak bir kayıt yazılmış ise poliçe geçerlidir ancak kayıt yazılmamış sayılır.

 

3.      Bedelin hem senet metninde yazı ile hem de metin dışında rakamla yazılması mümkündür.

 

4.      Ödeyiniz ibaresinin tek olması gerekir (ödeyiniz ya da hesabıma geçiriniz ibareleri poliçeyi geçersiz kılar)

 

5.      Bedele ilişkin kayıt-şart konulmuşsa poliçe geçersiz olur.

 

6.      Bedel dışındaki kayıtlar senedi geçersiz kılmaz yazılmamış sayılır.

 

7.      Poliçede birden fazla kişi muhatap olarak gösterilebilir. (bu halde poliçenin her bir muhatap tarafından kabulü gerekir)

 

8.      Keşideci kendisini muhatap olarak gösterebilir veya lehtarı da muhatap olarak gösterebilir.

 

9.      Keşideci kendisini muhatap olarak gösterebilir veya lehtarı da muhatap olarak gösterebilir.

 

10.  Poliçede birden fazla ödeme yeri gösterilmiş ise, poliçe geçersiz olur.

 

11.  Bono ve Poliçeye faiz konulabilir. Fakat çek’e faiz konulamaz.

 

 

POLİÇEDE VADE

 

1-Belirli Bir Günde Ödenecek Vade	2-Keşide Gününden Belli Bir Süre Sonra Ödenecek Vade	3- Görüldüğünde Ödenecek Vade	4-Görüldükten Belli Bir Süre Sonra Ödenecek Vade
* Vade gün ay yıl şeklinde kesin olarak belirtilir. Yıl yoksa keşide yılı vadeli yıl kabul edilir   * Kabule arz vardır.   * Zamanı vadeye kadar   * Vade varsa anapara faiz yazılmaz (yazılırsa geçersiz sayılır.)	* Kabule arz vardır.   *Zamanı vadeye kadardır.   * Vade varsa anapara faiz yazılmaz (yazılırsa geçersiz sayılır.)   * Gün olarak belirtilen türlerde süre, düzenlenme tarihinin ertesi günü başlar. Sürenin hesabında düzenlenme tarihi sayılmaz.   * Gün olarak belirlenen vadelerde keşide günü süreye katılmaz.	* İbraz edildiği anda ödenecek olmasından dolayı Kabule arz yoktur.   * Senette vade günü yazılmamışsa görüldüğünde ödenecek vade sayılır.   * Düzenlenme gününden itibaren 1 yıl içinde ödenmek üzere ibraz edilmesi gerekir.   * Muhatap borcu ödemezse bu tarihten itibaren temerrüt faizi başlar.   * Keşideci bu 1 yılı ister uzatır ister kısaltır.   * Cirantalar sadece kısaltabilir.   * Vade yoksa anapara faiz yazılır ama mutlaka oran belirtilir. Oran yoksa geçersiz olur.	* Kabule arz kanun gereği zorunludur.   * Kabule arzda vade keşide tarihinden itibaren 1 yıl içinde yapılması lazım. 1 yıl içinde yapılmaması durumunda hamil, bütün müracaat hakkını kaybeder.   * Muhatap kabul eder ve üzerine tarih atarsa süre bu tarihten itibaren başlar. Tarih atılmamışsa tarih protestosu çekilir ve protesto tarihi süre başlangıcı olur.   * Vade yoksa anapara faiz yazılır ama mutlaka oran belirtilir. Oran yoksa geçersiz olur.   * Kabule arz süresini düzenleyen keşideci ister uzatır ister kısaltır ama cirantalar sadece kısaltabilir.   * Gidilen gün ödeme günü değildir.

 

Kabule Arz Nerede Yapılır?

Kabule arz, muhatabın yerleşim yerinde yapılır.

 

Kabule Arzın Zorunlu Olmadığı Durumlar

• Kabule arz zorunlu değildir. Fakat kabule arz etmeyen hamil vadeden önce poliçe borçlularına başvuramaz.
• Görüldükten belli bir süre sonra ödeme vadeli poliçelerde kabule arz zorunludur. (Poliçeyi muhataba Götür görsün ki vade gelsin.)
• Düzenleyenin kabule arzı yasakladığı poliçeler. ( Muhatap illaki poliçeyi görmesi lazım ki vade gelsin.)

 

Kabule Arzın Zorunlu Olduğu Durumlar

• Görüldüğünde belli süre sonra ödeme vadeli poliçelerde ( Çünkü, poliçeyi göstermeden vade gelmez.)
• Düzenleyen veya cirantalar tarafından kabule arz mecburiyeti konulan poliçeler
• Adresli ve yerleşim yerli poliçelerde,

 

Kabule Arz Yasaklanabilir Mi?

Poliçeyi düzenleyen (keşideci) yasak koyabilir. Yani poliçe üzerinde keşideci “ Kabule Arz Yasaktır” yazdığında, ayrıca muhataba gidip kabul edecek misin diye sormaya gerek yok. Sadece ödenmesi için muhataba gidilir.

Cirantalar poliçeye kabule arz yasağını koyamazlar.

 

Hamile Protesto Çekilmeden Başvuru Hakkı Veren Hususlar

• 1.      Masrafsız iade
• 2.      Protestosuz
• 3.      Protestodan muaftır.

 

 

POLİÇEDE KABUL

 

Muhatabın poliçede belirtilen borcu ödeyeceğini imzasıyla kabul ettiği beyana kabul beyanı denir. Bu beyan, tek taraflı, soyut, kayıtsız şartsız bir beyan özelliğini taşır.

Not: Kabul sadece poliçede vardır. Bono ve çekte kabul yoktur

Muhatap poliçeyi kabul ettiği andan itibaren poliçenin asıl borçlusu haline gelir ve vadesinde bedelini ve varsa kapital faizini öder. Kabulden önce poliçede asli borçlu yoktur.

Müracaat Borçlusu: Keşideci ve cirantalar ancak muhataba yapılan başvuru sonucunda bedeli tahsil edilemezse başvuracak kişiler olduklarından bunlara müracaat borçlusu denir.

Poliçe keşide tarihinden en geç vadeye kadar senedi elinde bulunduranlar veya son hamil tarafından kabule arz edilir. Vade günü ödeme günü olduğundan o gün kabul olunmaz.

 

Not: Kabule arz zamanı belirli bir tarihte ödenecek vadeli poliçelerde ve keşide tarihinden belli bir süre sonra ödenecek vadeli poliçelerde vadeye kadardır.

Not: Görüldükten belli bir süre sonra ödenecek vadeli poliçelerde ise kabule arz keşide tarihinden itibaren 1 yıldır

Not: Görüldüğünde ödenecek vadeli poliçelerde kabule arz yoktur

Not: Poliçe muhatabın (borçlunun) yerleşim yerinde kabule arz edilir.

 

 

POLİÇEDE ÖDEME

 

1.      Belirli günde ödeme vadeli poliçelerde:

Vadesinde veya vadeyi izleyen 2 iş günü içerisinde ödeme için ibraz edilir.

2.      Görüldükten belli bir süre sonra ödeme vadeli poliçelerde:

Vadesinde veya vadeyi izleyen 2 iş günü içerisinde ödeme için ibraz edilir.

3.      Düzenleme gününden belli bir süre sonra vadeli poliçelerde:

Vadesinde veya vadeyi izleyen 2 iş günü içerisinde ödeme için ibraz edilir.

 

4.      Görüldüğünde ödeme vadeli poliçelerde:

1 yıl içinde ibraz edilir. Düzenleyen bu süreyi uzatabilir veya kısaltabilir. Ancak cirantalar hiçbir değişiklik yapamaz.

Not: İbraz süreleri hak düşürücü sürelerdir.

 

POLİÇEDE CİRO

Senedin başkasına devretmek için kullanılan işlemdir. Senetteki bir hakkın temliki, bir başkasına tamamen devrini, tahsil edilmesini ya da rehin edilmesini sağlamak amacıyla yapılan işlemdir.

Alonj: Senet ciro yapıldığında, ciro yapılacak boş yer kalmadığı durumunda temiz boş bir sayfaya ( A4 kağıdı gibi) ciro işleminin tekrar sınırsız yapıldığı işlemdir.

• Ciro hangi amaçla yapılırsa yapılsın, kayıtsız şartsız yapılır. Kayıt şartı varsa yazılmamış sayılır. Ciro ise geçerli olur.
• Ciro menfi emre kaydı ile yasaklanmamış olmalıdır.
• Kural olarak ciro, senedin arkasına yapılır.
• Sınırsız ciro yapılabilir.
• Senedin üzerine veya Alonj üzerine yapılabilir.
• Kısmi ciro yapılmaz, batıldır, geçersizdir. Tamamı ile yapılır.
• Ciro, muhataba, keşideciye veya poliçeyle borç altına girmiş herhangi bir kişiye yapılabilir.

* Kural olarak ciro, en geç ödeme gününü takip eden 2 iş günü içerisinde yapılır. İstisna olarak, ödememe protestosunda veya bu protestonun düzenlenmesi öngörülmüş ise süre bitmeden de yapılabilir.

* Görüldüğünde ödenecek vadeli poliçelerde ciro süresi keşide tarihinden itibaren 1 yıldır.

 

Tam Ciro: Devralan ve devreden tam teşhis ediliyorsa tam cirodur. Senedin ciro edildiği kişinin adı ve soyadı ile ciro edenin imzası bulunur. Yani kimin lehine yapılmışsa bellidir.

Devralan: Kemal Ali’ye ödeyiniz.

Devreden: Kemal Dursun.

 

Beyaz Ciro: Kimin devrettiği belli fakat kime devrettiği belli değil. Sadece ciro edenin imzası bulunur.

Senedin arka yüzüne sadece imza beyaz ciro hükmündedir. Senedin ön yüzüne beyaz ciro yapılmaz.

 

 

CİRO TÜRLERİ

 

1- Temlik cirosu:

Senetteki bütün hak bir başkasına devredilmesidir. Senedin devri amacıyla yapılır. Poliçeden doğan bütün hakların devrini sağlayan cirodur. Ciro işlemi yapılırken onun başka bir amaçla yapıldığına dair açıklık yoksa temlik cirosu olduğu kabul edilir. (devir, teşhis, teminat fonksiyonları vardır)

 

Temlik Cironun Üç Fonksiyonu Vardır:

 

• 1.      Devir(Temlik)
• 2.      Teşhis
• 3.      Teminat

 

Devralan Senedi:

 

• 1.      Bir başkasına temlik edebilir.
• 2.      Tahsil cirosuyla devredebilir.
• 3.      Rehin cirosuyla devredebilir.
• 4.      Tam veya beyaz ciro ile yapılabilir.

 

 

2- Tahsil cirosu:

 

“Bedeli tahsil içindir, kabz içindir, vekâletendir” veya bedelin başkası adına kabul edileceğini belirten bir şerhi ya da sadece kabul etmeyi ifade eden bir kaydı içerirse ciro tahsil cirosudur. Tahsil cirosunda hamil poliçeden doğan bütün hakları kullanabilir.

 

Not: Bir tahsil cirosunu sadece bir tahsil cirosu takibi yapılabilir.

 

Tahsil cirosunda, poliçeden sorumlu olanlar cirantaya karsı ileri sürebilecekleri def’ileri ileri sürebilirler. Ancak tahsil cirosu ile senedi devralan hamile karşı sahip oldukları kişisel defileri ileri süremezler. Çünkü borçlu ile tahsil cirantası arasındaki kişisel ilişkiler senette hak sahibi olan(tahsil yetkisi veren) kişiyi bağlamaz.

 

Not: Tahsil cirosunun sadece teşhis fonksiyonu vardır.

 

Not: Tahsil cirosuyla devralan kişi ancak Sadece tahsil cirosuyla devredebilir.

 

3- Rehin cirosu:

 

“Bedeli teminattır, bedeli rehindir” denilmiş ise Rehin cirosu söz konusudur. Bu gibi bir ibare içerirse hamil poliçeden doğan bütün hakları kullanabilir.

 

Not: Devralan kişi Bir rehin cirosunu başkasına, sadece tahsil cirosuyla devredebilir.

 

Not: Rehin cirosu sadece tam ciro ile yapılır.

 

Not: Rehin cirosunun sadece Teşhis fonksiyonu vardır.

 

NOT: Tahsil ve rehin cirosu beyaz ciro ile devredilemez.

NOT: Çekte rehin cirosu olmaz. Çünkü çek ödeme aracıdır.

 

 

POLİÇEDE MÜRAACAAT HAKKI

 

Müracaat Borçluları:

• 1.      Düzenleyen(keşideci)
• 2.      Lehtar
• 3.      Ciranta(lar)
• 4.      Poliçe dolayısıyla taahhüt altına girmiş diğer kişiler (yukarıdaki kişiler lehine aval verenler)

 

Hamilin Vadeden Sonra Müracaat Hakkını Kullanabilmesi İçin Aşağıdaki Şartların Öncelikle Meydana Gelmiş Olması Gerekir:

1. Hamil, senedi zamanında ve usulüne uygun olarak ibraz etmelidir.

2. Senet bedeli vadede ödenmemiş olmalıdır.

* Hamilin müracaat borçlularına başvurabilmesi için illa ki vadeyi beklemesi gerekmemektedir.

 

Hamilin Müracaat Borçlularına Vadeden Önce Başvurabilme Edebilme Şartları:

1. Kabulden tamamen veya kısmen kaçınılmışsa,

2. Poliçeyi kabul etmiş olsun olmasın, muhatap iflas etmiş veya bir ilamla ispatlanmamış olsa da sadece ödemelerini tatil etmiş veya aleyhindeki herhangi bir icra takibi semeresiz kalmışsa veya

3. Kabul için arz edilmesi men edilen bir poliçenin düzenleyeni iflas etmiş olursa vadenin gelmesinden önce de hamil müracaat borçlularına başvurabilecektir.

 

 

POLİÇEDE PROTESTO

K: keşideci

L: Lehtar

C1-C2-C3: Cirantalar

* K (keşideci) poliçeyi düzenleyip L’ye (Lehtar) veriyor. L C1’e, C1 C2’ye son olarak C2 C3’e poliçeyi veriyor. En son olarak C3, poliçenin vadesi geldiği için, ödenmesi veya kabulü için Muhataba gider. Muhatap kabul etmiyorum dedi. Muhatabın kabul etmemesi üzerine C3 kendisinden önceki ciranta olan C2’ye veya K ‘ya (keşideciye) başvuru yaparak, muhataba başvuru yaptığım halde poliçeyi kabul etmedi veya borcu ödemedi diyecek.

* Burada Keşideci C3’e, senin muhataba gidip gitmediğini nerden bileyim, gittiğini ispatla deme hakkı bulunuyor.

* TTK gereğince, eğer muhatap poliçeyi kabul etmezse veya borcunu ödemez ise bu durumu belgelendirmek için noterden muhataba Protesto çekilir.

* Protesto belgesini alabilmek için de ya muhatap notere götürülmeli ya da noter muhatabın olduğu yere götürülerek “muhatabın kabul etmiyorum, ödemiyorum” ifadesini noterce kayıt altına alınarak böylece Proteste evrakı hazırlanmış olunur.

 

Poliçelerde Protesto Çekme Zamanı

Vade	Kabul Etmeme Protestosu	Ödememe Protestosu
Görüldüğünde Ödenecek Vade	Çekilmez	1 yıl içinde
Görüldükten Belli Bir Süre Sonra Ödenecek Vade	1 yıl içinde	Ödeme gününü izleyen 2 iş günü içinde
Keşide Gününden Belli Bir Süre Sonra Ödenecek Vade	Vadeye kadar
Belirli Bir Günde Ödenecek Vade	Vadeye kadar	Ödeme gününü izleyen 2 iş günü içinde

 

Not: Ödememe protestosu çekilmez ise başvuru hakkı kullanılamaz. Yani hamil ödememe protestosu çekmemiş ise keşideciye ödemeyi bana yapıp diyemez.

Not: Kabul etmeme protestosu çekilmişse, ödememe protestosu çekmeye gerek yoktur.

Not: Kabul etmeme protestosu; Vadeden önce kişiye başvuru hakkını verir.

 

Açık Poliçe: Düzenleyen tarafından poliçenin imzalayıp, diğer bilgileri yetkili kıldığı kişi tarafından doldurulduğu poliçedir.

Yerleşim Yeri Poliçe:  Poliçenin muhatabın yerleşim yerinde ödeneceğini belirten poliçe türüdür.

Adresli Poliçe: Muhatabın yerleşim yerinin dışında başka bir adreste ödenen poliçe türüdür.

 

PROTESTODAN MUHAFİYET HALLERİ:

 

a.      Kanuni Muafiyet Halleri

1-İflas: Hem ibraz hem protestodan muafiyet halidir.(muhatap veya düzenleyenin iflası veya kabule arzı yasaklanan poliçede keşidecinin iflası)

2-Kabul etmeme protestosu çekilmiş olması: Bu halde ödeme için poliçeyi ibraza gerek olmadığı gibi ödememe protestosu çekmeye gerek yoktur.

3-Mücbir sebepler: Mücbir sebepler 30 günden çok sürerse poliçenin ibrazına ve protesto çekmeye gerek olmaksızın başvurma hakkı kullanılabilir.

NOT: Mücbir sebepler 30 günden az sürerse durum ortadan kalktığında ibraz ve protesto süreleri tekrar işlemeye başlar.

b.      İradi Muafiyet Hali (Franko Kaydı Düşerek)

Düzenleyen, ciranta veya aval veren kişi, senet üzerine gidersiz, masrafsız iade, protestosuz gibi kayıtları ya da bunlara eş anlamlı diğer kayıtları imzalayıp kabul etmeme veya ödememe protestosu düzenleme yükünden kurtarır.

 

RETRET

 

* Hamilin veya ödeyen müracaat borçlusunun, aksi kararlaştırılmadıkça kendi üzerinde yer alan müracaat borçlularına doğrudan başvurmak yerine yeni bir poliçe düzenleyerek ve başvuracağı müracaat borçlusunu da bu poliçeye muhatap göstererek başvuru hakkını kullanması halinde düzenlenen bu ikinci poliçeye Retret denir.

* Her müracaat borçlusunun bir kez retret hakkı vardır. Retret görüldüğünde ödenecek vade şeklinde düzenlenir. Poliçeyi düzenleyenler cirantalar ve avalistler retreti yasaklayan kayıt koyabilirler.

 

Poliçede Zamanaşımını Kesen Haller:

• 1.      Dava açılması
• 2.      Davanın ihbar edilmesi
• 3.      Takip talebinde bulunulması
• 4.      Alacağın iflas masasına bildirilmesi

 

NOT: ihtiyati tedbir, ihtiyari haciz, ödeme yasağı, icra mahkemesine yapılan itiraz ve şikâyetler zamanaşımı süresini kesmez.

 

BONO VE POLİÇEDE ZAMANAŞIMI

BONO (ZAMANAŞIMI)	POLİÇE (ZAMANAŞIMI)
Hamilin Keşideciye karşı Vadenin geldiği tarihten itibaren 3 yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.	Hamil, Muhataba karşı vadeden itibaren:  3 yıl içinde.
Hamilin lehtara ve cirantaya karşı: ödememe protestosu tarihinden itibaren 1 yıl geçmekle zamanaşımına uğrar	Hamilin keşideciye veya cirantaya karşı ödememe protestosunun çekilmesinden itibaren 1 yıl dır.
Cirantanın cirantalara karşı veya cirantanın keşideciye karşı bonoyu ödediği tarihten itibaren 6 ay geçmekle zamanaşımına uğrar.	Cirantanın cirantaya karşı veya cirantanın keşideciye karşı Ödeme tarihinden itibaren 6 ay içinde.